Jakie badania powinien wykonać sportowiec amator? 

Sportowcy zawodowi, by móc uprawiać określoną dyscyplinę sportu, muszą uzyskać na to zgodę lekarza na podstawie regularnie wykonywanych badań – taki obowiązek nakłada na nich ustawa Ministra Sportu i Turystyki o sporcie kwalifikowanym. A co ze sportowcami amatorami? Oni na uprawianie sportów wytrzymałościowych zgody lekarza nie potrzebują, jednak jeśli trenują na średnim bądź wysokim poziomie intensywności minimum 3 razy w tygodniu, to we własnym interesie powinni zatroszczyć się o swój stan zdrowia i regularnie poddawać się badaniom kontrolnym. W tym celu powinni odwiedzić lekarza internistę, swojego lekarza rodzinnego lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, który po przeprowadzeniu ogólnego wywiadu lekarskiego i badania fizykalnego, zdecyduje, jaki pakiet badań potrzebny jest takiej osobie.

Jednym z podstawowych badań, które powinna wykonać każda osoba regularnie uprawiająca sport, jest morfologia krwi. Pozwala ona nie tylko na ogólną ocenę stanu zdrowia, ale również na wykrycie ewentualnych niedoborów, które nie pozostają bez wpływu na wydolność i samopoczucie sportowca amatora. U sportowców wytrzymałościowych szczególnie ważny jest poziom hemoglobiny, hematokrytu i erytrocytów, których zbyt niski poziom może wskazywać na anemię. Warto jednak wiedzieć, że osoby uprawiające sporty wytrzymałościowe często mają obniżony poziom hemoglobiny i hematokrytu ze względu na tzw. „anemię sportową”, która nie jest anemią w sensie klinicznym, ale następstwem rozrzedzenia krwi na skutek intensywnego wysiłku fizycznego. Obniżona wartość leukocytów może wskazywać na osłabienie organizmu lub niedawno przebytą infekcję, zbyt wysoka zaś – na obecność stanu zapalnego w organizmie, który może być efektem np. przetrenowania lub niewłaściwej regeneracji. Na stany zapalne wskazuje także zbyt wysoki poziom OB (Odczyn Biernackiego) i CRP (białko C-reaktywne).

Wracając do anemii – jej przyczyną u sportowców wytrzymałościowych może być zbyt intensywny trening, niewłaściwa dieta lub niedobory żelaza. To ostatnie można sprawdzić, wykonując dodatkowo badanie stężenia żelaza i ferrytyny we krwi. Warto to zrobić,ponieważ niedobory żelaza mogą się przekładać na zmniejszenie wytrzymałości organizmu.

Badania z krwi można także rozszerzyć o stężenie elektrolitów we krwi (magnez, potas, sód, cynk), które wpływają na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i mięśniowego oraz regulują pracę serca. Ich niedobory mogą skutkować skurczami mięśni, czy zaburzeniami ciśnienia lub rytmu serca. Można skontrolować także kinazę kreatynową (CK, enzym produkowany przez tkanki mięśniowe) oraz kortyzol (hormon produkowany przez nadnercza, zwany „hormonem stresu”), których bardzo wysokie wartości mogą wskazywać na przetrenowanie.

Intensywny wysiłek fizyczny powoduje zwiększone zużycie glukozy w organizmie, dlatego warto sprawdzić również ten parametr. W przypadku stężenia glukozy we krwi zarówno jej zbyt wysoki, jak i zbyt niski poziom może być dla osób aktywnie uprawiających sport bardzo niebezpieczny. Duże znaczenie dla sportowców ma także odpowiedni poziom witaminy D oraz witamin z grupy B we krwi. Wpływają one na ich wydajność, regenerację, a także prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, kostnego i krążenia.

Co jeszcze warto sprawdzić? Cholesterol i trójglicerydy, których nieprawidłowy poziom może wskazywać na ryzyko chorób serca i układu krążenia. W tym celu najlepiej wykonać lipidogram. Warto wykonać także badania hormonalne, zwłaszcza hormonów tarczycy, hormonów wzrostu i hormonów płciowych.